Μουσείο, Μεσαιωνικό Λεμεσού (Κύπρου)

Η παλαιότερη αναφορά του κάστρου της Λεμεσού, το 1228, αφορά κατά πάσα πιθανότητα ένα παλαιό βυζαντινό κάστρο ή κάποιο άλλο που το αντικατέστησε κατά την πρώιμη περίοδο της Φραγκοκρατίας. Τη σημερινή του μορφή έλαβε μετά την οριστική κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς το 1576, οι οποίοι διαμόρφωσαν τα κελιά του ισογείου και του ορόφου. Από το 1987 και εξής το κάστρο φιλοξενεί τη μεσαιωνική συλλογή του Κυπριακού Μουσείου. Στο χώρο της εισόδου υπάρχει μια συλλογή από φωτογραφίες των μεσαιωνικών οχυρωματικών εγκαταστάσεων στην Κύπρο. Μια σκάλα στα δεξιά οδηγεί στην αίθουσα που βρίσκεται χαμηλότερα, στην οποία ένα άλλο σύνολο φωτογραφιών μάς πληροφορεί για τα πρωτοχριστιανικά και βυζαντινά κτίσματα στην Κύπρο (5ος-15ος αι.), καθώς και για τα γοτθικά και τα αναγεννησιακά κτίρια (13ος-16ος αι.). Στον τοίχο απέναντι από την είσοδο έχουν τοποθετηθεί γύψινα εκμαγεία από ανάγλυφα της γοτθικής καθεδρικής εκκλησίας της Αγίας Σοφίας στη Λευκωσία του 14ου αι. Αριστερά δίπλα από αυτά μπορείτε να δείτε δύο ταφικές πλάκες διακοσμημένες με οικόσημα, του 14ου αι. Άλλες ταφικές πλάκες από την ίδια εποχή παρουσιάζονται μπροστά από τον αριστερό τοίχο. Η μεγάλη οκταγωνική προθήκη στη μέση της αίθουσας περιέχει στιλβωμένα μεσαιωνικά κεραμικά, καθώς και άλλα κεραμικά από το 13ο και 14ο αι., τα οποία ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαφής στη Λευκωσία. Στον τοίχο της εισόδου έχουν τοποθετηθεί πλάκες από ασβεστόλιθο με αποτροπαϊκούς σταυρούς, από ιδιωτικές κατοικίες του 17ου και 18ου αι. Ο ακέφαλος σκελετός στη χαμηλή προθήκη έχει εκταφεί το έτος 2001 στη Λευκωσία, από την τάφρο μπροστά στον προμαχώνα του Ποδοκάτορα. Ανήκει σε άνδρα ηλικίας 20-30 ετών, προφανώς στρατιώτη, ο οποίος αποκεφαλίστηκε μετά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους το 1570. Απ’ αυτή την αίθουσα ένας διάδρομος οδηγεί σε τρεις μακρόστενους χώρους, στους οποίους εκτίθενται πολλά θραύσματα από ταφικές πλάκες. Μία αίθουσα με πέντε μικρά κελιά σε καθεμία από τις δύο πλευρές της συνδέεται προς τα αριστερά με το χώρο της εισόδου. Στο βάθος του μεσαίου διαδρόμου θα δείτε μια ταφική πλάκα με εγχάρακτη διακόσμηση, από το 1350, και τα ακέφαλα σώματα δύο γονατισμένων αγγέλων του 15ου αι. Κατά μήκος των τοίχων εκτίθενται άλλες εφτά ταφικές πλάκες με εγχάρακτη διακόσμηση, από το 14ο-16ο αι. Στο μέσο του διαδρόμου δεσπόζει το σκέπασμα της σαρκοφάγου του στρατάρχη της Κύπρου Adam de Antiochie, διακοσμημένο με το οικόσημό του και με ροζέτες και άλλα κοσμήματα. Στα πέντε κελιά δεξιά του διαδρόμου παρουσιάζονται ταφικές πλάκες από το 13ο και 14ο αι., με εγχάρακτες παραστάσεις Φράγκων ευγενών και κληρικών. Τα περισσότερα προέρχονται από την εκκλησία των Αυγουστίνων στη Λευκωσία, το σημερινό Τζαμί Ομερίε. Στα κελιά αριστερά του διαδρόμου θα βρούμε και άλλες ταφικές πλάκες από το 13ο-16ο αι., οι παραστάσεις των οποίων είναι επίσης εγχάρακτες ή σε χαμηλό ανάγλυφο. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η ταφική πλάκα μιας εγκύου γυναίκας στο τελευταίο κελί, στην κοιλιά της οποίας έχει χαραχτεί, σε έναν κύκλο, ένα μωρό (14ος αι.). Δείτε ακόμη το ξύλινο ανάγλυφο και τα δύο ξύλινα σανίδια με τα ζωγραφιστά οικόσημα από μια εκκλησία στον Πεδουλά (13ου-14ου αι.), που βρίσκονται στο πρώτο κελί δεξιά. Από την είσοδο μια ξύλινη σκάλα οδηγεί στον επάνω όροφο, ο οποίος έχει την ίδια αρχιτεκτονική διαρρύθμιση με το χώρο του ισογείου. Στο διάδρομο θα δείτε δύο στολές ιπποτών και τρεις προθήκες με βυζαντινά και μεσαιωνικά νομίσματα, πήλινα λυχνάρια από τον 5ο-7ο αι., ανάγλυφα από τη Λευκωσία και από την πρωτοχριστιανική βασιλική της Αμαθούντας. Στους τοίχους έχουν τοποθετηθεί ανάγλυφα και θραύσματα από κιγκλιδώματα αγίας τράπεζας από τον 5ο-7ο αι.. Μπροστά από τον τοίχο στο βάθος εκτίθεται η μεγάλη μαρμάρινη τράπεζα μιας πρωτοχριστιανικής βασιλικής από το Ακρωτήρι (6ος αι.). Στις προθήκες του πρώτου κελιού αριστερά εκτίθενται ισλαμικά μπρούντζινα αγγεία από το 18ο-19ο αι. και στο δεύτερο εισαγόμενα μεσαιωνικά αντικείμενα και κεραμικά. Το τρίτο κελί περιέχει κυπριακά κεραμικά από το 15ο-19ο αι., μεταξύ των οποίων τρία δίδυμα αγγεία που χρησιμοποιούνταν στην παραγωγή ζάχαρης. Μεταξύ των εκθεμάτων του τέταρτου κελιού ξεχωρίζει το τμήμα της μαρμάρινης τράπεζας από την πρωτοχριστιανική βασιλική της Λάμπουσας, της οποίας το περιθώριο φέρει μια ανάγλυφη παράσταση της θυσίας του Ισαάκ (6ος αι.). Το πέμπτο κελί περιέχει μαρμάρινες πλάκες με επιγραφές, μερικές από τις οποίες προέρχονται από το αρχαίο γυμνάσιο της Σαλαμίνας. Στο πρώτο κελί της δεξιάς πλευράς θα δείτε όπλα του 14ου-19ου αι. Ανάμεσά τους υπάρχει και ένας αλυσιδωτός θώρακας από την Αμμόχωστο (15ος αι.) και μερικά κράνη του 16ου αι. από τον προμαχώνα της Τρίπολης στη Λευκωσία. Στο δεύτερο κελί, εκτός από μεταλλικά δοχεία καθημερινής χρήσης, εκτίθενται ένας επαργυρωμένος σταυρός του 12ου αι. και τα τρία γνωστά αργυρά πιάτα από το θησαυρό της Λάμπουσας (613-629). Στο πρώτο από αυτά παριστάνονται ο Δαβίδ και ο Σαμουήλ, στο δεύτερο ο Δαβίδ να σκοτώνει μια αρκούδα και στο τρίτο ο γάμος του Δαβίδ με τη Μιχάλ. Τα τρία τελευταία κελιά περιέχουν ακόσμητα στιλβωμένα κυπριακά κεραμικά του 4ου-14ου αι. και τρία μεγάλα αποθηκευτικά πιθάρια από την εποχή των αραβικών επιδρομών (7ος-10ος αι.). Στον κήπο μπροστά από το φρούριο έχει μεταφερθεί ένα μεγάλο ελαιοτριβείο του 8ου αι. περίπου, το οποίο βρέθηκε στην κοιλάδα του ποταμού Κουρή. Η βάση του πιεστηρίου έχει σχήμα ρωμαϊκού λύχνου, με ένα κυκλικό αυλάκι ολόγυρα και μια εκροή, που επιτρέπει στο υγρό να χύνεται στους λάκκους καθαρισμού.